II. Bayezid

II. Bayezid döneminde daha çok denizciliğe yoğunlaşılmış, Türk tarihi açısından bakıldığında sönük bir devir, aslında baban fatih oğlun yavuz olunca sönük kalmamakta mümkün olmuyor gibi. Fatih döneminde 5 defa para tağşiş ediliyor bayezidi yeniçeriler tahta çıkarken tehdit ediyor baban gibi olma deden gibi ol şeklinde. En fazla 1 defa tağşiş edebilirsin diyorlar. 

II. Bayezid devrini ne fatih devriyle ne yavuz devriyle mukayese etmemek gerek, kendi dinamikleri içerisinde bakmak gerek. Tarihçilerin anlattı gibi kendini saraya kapatmış sofu olmuş bir padişah portresi çıkmaması gerek. II. Bayezid devri Fatih devrinin fütuhhatının hazmedildiği ve yavuz kanuni döneminin temelinin atıldığı bir dönem olması açısından önemlidir. 

II. Bayezid devri için en önemli hadise cem sultan hadisesi Fatih 3 Mayıs 1481 de vefat ettiğinde geride iki oğul bırakıyor biri küçük oğlu cem diğeride bayezid fatih devrinde her iki şehzade de geri planda yıldızı parlayan şehzade Mustafa özellikle otlukbeli zaferini kazandıran hamlesi veya daha öncesinde beyşehir gölü kenarında akkoyunlular ile yaptığı mücadelenin başarısı şehzade mustafanın yıldızını parlatmış fakat mustafanın ani bir şekilde ölmesi sonucunda cem ve bayezid kalıyor. Bayezid 1448 Dimetokada dünyaya meydana geliyor uzun yıllar amasya sancak beyliği yapıyor. Şehzadelik döneminde kendini daha çok eğlence meclisleri ile duyuruyor aslında hükümdarlık portresi ile şehzadelik portresi en zıt padişah hükümdarlık döneminde sofu bayezid tabiri ile nam salarken şehzade döneminde tam tersi eğlence meclislerinde ön plana çıkıyor hatta bir ara babasının gazabını da üstüne çekmiş bu eğlence meclislerinde yanındaki 2 kişi şehzadeyi afyona alıştırıyor, babası bunu duyunca bir hayli sinirleniyor ve bu 2 kişinin öldürülmesini emrediyor bayezid’a bayezid özür diliyor fakat 2 kişiyi de öldürtmüyor kaçmalarına önayak oluyor. Konya’daki cem sultan fatihin hükümdarlığı döneminde dünyaya gelmiş bir şehzade bu yüzden taht konusunda kendini biraz daha iddia sahibi görüyor. Fatihin nişancısı Karamani Mehmet paşa ve Gedik Ahmet Paşa, Cem taraftarı olarak biliniyor. Cem askeri becerileriyle ön planda ancak o da Otlukbeli esnasında fatihten haber alınamayınca tahta çıkarılması hadisesinden ötürü babasını kızdırmış bir şehzade. 

Şehzade Bayezid açısından fatihin son devirlerinde çıkan tepki bir nevi Cemden ziyada Bayezid’in ön plana çıkmasına sebep verdi. Fatihin seferlerinin masrafı tağşişe sıkça başvurmasına sebep oldu bu da hem piyasayı hemde asker ve esnafı akçenin değerinin düşmesinden ötürü rahatsız etti. Fatih ayrıca mirileştirme politikası takip ediyor kişilere ait ve vakıf arazilerini mirileştiriyor.  

Fatihin vefatı askerden gizleniyor. Devlet erkanı taht değişikliklerinde mümkün mertebe askerden hükümdarın vefatını gizleyerek şehzadeleri payitahta çağırıyor. Karamani Nişancı Mehmet Paşa bir ulağı (Keklik Mustafa) amasya sarayına bi başka ulağıda Cem Sultan’a gönderiyor. Fakat asker bir şekilde fatihin vefatı haberini alıyor. İshak Paşa Bayezid’i destekliyor, yeniçeri ağası kasım ağa, anadolu beylerbeyi sinan paşa bayezid taraftarı. Asker isyan edecek padişahın vefatından sorumlu gördükleri hekimi sonra Karamani Nişancı Mehmet Paşa’yı katlederek fatihin naşını alıp istanbul’a doğru yola çıkıyorlar üsküdara geldiklerinde oradaki kayıkların karaman nişancı mehmet paşa tarafından toplatıldığını öğreniyorlar kayık ayarlayıp karşıya geçiyorlar. İstanbul’a ulaştıklarında fatihin naşı yeni saraya bir odaya kaldırılıyor orada bekliyor. Çünkü yeni hükümdar gelmeden eskisi defnedilemez. Bu beklemede normalde Padişahın bedeni bozulmasın diye tahnit ediliyor. Tahnit mumlayamadan farklı bir uygulama ancak bu kargaşada fatihin bedenine bu uygulamanın yapılması atlanıyor o yüzden fatihin naşı kokuyor. II. Bayezid geldikten sonra defnediliyor. 

Keklik Mustafa II. Bayezid’a ulaşır ulaşmaz İstanbul'a doğru yola çıkılıyor. İstanbulda İshak Paşa örneğini görmediğimiz bir uygulamaya imza atıyor bayezid gelinceye kadar oğlu korkutu tahta çıkartıyor. Şehzade korkut İstanbul’da çünkü 1480’de torunları için bir sünnet şenliği yapıyor o yüzden torunlar İstanbulda. Bayezid 19 gün sonra 22 Mayıs 1481 de istanbula gelip tahta çıkıyor. Kendi çevresini Cem’e karşı güçlendirmeye çalışıyor kapıkuluna askere bahşişlerini geciktirmeden veriyor ulufeleri 5 akçeye çıkartıyor. Bu arada Konya’ya giden ulak yolda Sinan Paşa tarafından yakalanıp öldürüldüğünden Cem sultana haber geç gidiyor. Cem sultan ağabeyi kendisinden önce istanbula ulaşıp hem hazinenin hem de kapıkulunun desteğini almasına rağmen mücadeleden vazgeçmedi ordu toplayıp bursada sikke bastırıp hutbe okutarak hükümdarlık ilan etti. Cem sultan konyaya geldikten sonra başta halası selçuk hatun olmak üzere bir elçilik heyetini II. Bayezid’a gönderiyor kavgaya gerek yok rumeli yakası senin olsun anadolu benim olsun diyor. II. Bayezid’ın verdiği cevap aslında Osmanlıların o en başından itibaren takip etmeye çalıştığı osmanlı tahtındaki veraset usulünün sadece padişah ve oğulları etrafında tutulması ve bununda merkeziyetçi olmasından ötürü hükümdarların akrabası olmaz şeklinde cevap veriyor.

Haziran 1481 de Bursa Yenişehrinde Cem sultanın birlikleri II. Bayezid’in ordusu karşısında mağlubiyet yaşıyor Cem sultan kaçarak ilk önce Mısır’a giderek Memlüklere sığınıyor. Memlüklerle zaten fatih devrinde ilişkiler gerginleşmişti dolayısıyla memlük sultanı kansu gavri de bu misafiri bir hayli memnuniyetle karşılıyor. Memlük sarayında çocuklarıyla himaye görüyorlar bu esnada Karamanoğlu Kasım Bey de harekete geçiyor. Konya’yı muhasara ediyor alamayınca cem sultanı anadoluya çağırmaya çalışıyor. Bu sırada Cem sultan hacca gitmiş Osmanlıda hacca giden tek erkek. Saltanat hırsı hala sönmemiş anadoludan gelen davet üzerine şansını tekrar denemek için yola çıkıyor. Cem’in birlikleri ankara’yı kuşatırken karamanlı kasım bey de aksarayı kuşatıyor fakat ikiside başarı elde edemiyorlar Hersekzade Ahmed Paşa komutasındaki ordu üzerlerine gelince akdeniz'e doğru kaçmaya başlıyorlar. Cem sultan Karamanoğluna danışıyor o da Memlüklere sığınma fetret devri şehzadelerinin yolunu izle rumeliye geçmeye çalış şeklinde tavsiyede bulunuyor. Bunun için tek vasıta rodos şovalyeleri cem sultan kaçarken bir tarafdan da rodos şövalyeleri ile temas kuruyor frenk süleyman’ı rodosa gönderiyor şovalyeler onun rumeliye geçirme teklifini kabul ediyor. Ama cem sultanın kendisine mi ait bilinmiyor bir şiirde niyetinin rumeliye geçmek değil ailesini yanına mısıra geçmek istediği yazıyor. Frenk süleyman rodostan döndüğünde şehzade ve yakın mahiyetini uyarıyor rodos şovalyelerinin niyeti seni rumeliye geçirmek değil gitme diyor. Ancak cem sultan çaresiz durumda o da son çare frenk süleymanın sözlerini dinlemeyerek bir karaman gemisiyle rodosa doğru yelken açıyor. Rodosa geldiğinde şatafatlı bir şekilde karşılanıyor üstadı azam sahilde karşılıyor yediriyorlar içiriyorlar. Rodos şövalyeleri ellerinden gelen her şeyi yaparak son ana kadar ondan istifade ediyor. Rodostan daha sonra Fransa’ya götürülüyor burada veba çıkınca fransadaki değişik şatolarda sürekli yeri değiştirilerek dolaştırılıyor. Cem sultan çeşitli hükümdarlara mektuplar yazsada destek alamamış bu defa kaçmaya çalışmış ancak başarılı olamamış. Cem sultanın avrupaya getirilmesi avrupa siyasetini de karıştırıyor cem sultan etrafından muazzam bir haçlı seferi projeleri yükselmeye başlıyor sadece haçlı seferi değil memlük sultanı kansu gavri dahi cem sultanı elde edebilmek için herşeyi yapmış. Oğullarından biri Rodostan gönderilmedi hatta kendi kalmak istedi şeklinde bir bilgi var ama bu gerçekten cem sultanın oğlu mu değil mi bilemiyoruz. Bu mesele Osmanlıları o kadar meşgul etmiş ki 1522 de Kanuni Rodos’u fethettiğinde ilk eylemi adada cem sultanın oğlu olduğu söylenen hristiyan olarak yetiştirilmiş olan ve osmanlılara karşı rodosu müdafaya katılmış kişiyi arattırıp öldürtmek oluyor. Avrupada baktığınızda Papa 8. Losant bir haçlı seferi düzenlemek ve başına da cem sultanı geçirmek düşüncesiyle rodos şovalyelerini masaya oturmaya ikna ediyor bu defa cem sultan romaya getiriliyor. Bu arada Fransada 8. Charles Kudüse kadar uzanan bir haçlı seferiyle avrupada ön plana geçmek rüyasına dalmış durumda o da cem sultandan istifade etmek istiyor italyaya girdiğinde ilk işi papa alexander borgia ile anlaşarak cem sultanı almaya çalışıyor papa bir yandan haçlı seferi düzenleme planları yapmak istesede bir yandan bayeziddan sürekli para istiyor. Bu yüzden cemi charles’a vermek istemiyor 1595 şubatında fransa kralına cem sultanı teslim ediyor. Fransa kralı memleketine dönecekken Castel Capuana da vefat ediyor kuvvetle muhtemel zehirleniyor. Zehirlendiği çok iddia ediliyor zehirleyen olarak II. Bayezid’in Mustafa adlı bir berbere cem sultanın yanına soktuğu onunda zehirli ustura ile traş ettiğini böylece zehirlendiğini iddia ediyor. Batılı kaynaklar ise papa alexander borgia’yı işaret ediyor. 

Cem sultan vefat edince mahiyetindeki erkan tarafından islami usullerde cenaze namazı kılınıyor. Şimdi de cem sultan ve tabutu üzerinden avrupa kralları istanbuldan birşeyler almaya çalışıyor en son napoli kralı alfonzo’nun eline geçiyor başta istanbula göndermeye yanaşmıyor bu defa osmanlılar savaşla tehdit ediyor bunun üzerine napoli kralı geri adım atıyor vefatından 4 yıl sonra 1499 da bursaya getirilip defnediliyor 1855 de büyük bursa depreminde bu seferde sandıkası kayboluyor. Aslında baktığınızda cem sultan devrinin neredeyse yarısını cem sultan meselesi dolduruyor. 

Cem sultanın soyu hala devam ediyor.

Ölmeden önce bayezid'e yazdığı mektup olduğu iddia edilen mektup : 00:59

2

1481 de Otrantonun kaybıyla II. Bayezid devri başlıyor. Fatih devrinin sonunda Gedik Ahmet Paşa tarafından Otranto fethedilmişti II. Bayezid bazı kaynaklara göre kendisini desteklemesi için bazı kaynaklara göre de Cem sultan taraftarı gördüğü için Gedik Ahmet Paşa’yı yanına çağırıyor burada geride bırakılan garnizon Napoli kralı ve diğer italyan devletleri tarafından kolay bir şekilde ortadan kaldırılıyor. Böylece Otrantoda Osmanlı faliyeti kesintiye uğramış oluyor. 1483 de Hersek tekrar Osmanlılar tarafından alınacak. Arnavutlukta 1484 de Kili ve Akkirman (karadenizde iki iskele şehri bugünkü moldova sınırları içerisinde) boğdan fatih devrinde sefer düzenlensede istenen netice alınamadı. 1484 de II. Bayezid bizzat ordu başında boğdana girerek stefanın halefine tabiat arz ettirdi hemde kili ve akkirmanı fethetti. Kili ve Akkirman bölge ticareti açısından önemlidir. Osmanlılar bu şehirleri alarak karadeniz ticaretinde hakimiyetlerini arttırdı. Bu aynı zamanda boğdanda hakimiyetin güçlendirilmesi, kırımla kara birliğini sağlaması ve karadenizi türk gölüne dönüştürmesi açısından önemli adımlardan biridir. Karadeniz dışarıdan gelenlere kapalı tamamen Türk gemilerine ait bir hale getirilmiştir. Karadeniz ve Akdeniz havzaları üzerinde bu kadar güçlü bir hakimiyet sağlayan tek devlet Osmanlılardır. 

Memlükler ile 1485-1491 6 yıllık bir savaş Çukurova havzasında devam ediyor. Fatih devrinden itibaren memlüklerle osmanlılar arasında islam önderliği açısından bir gerginlik mevcut. Hem abbasi halifesini himayelerinde bulundurmaları hem de haç yollarının himayesini sağlamaları islam aleminin önderi olma iddiasındaydılar. Osmanlılar da buna karşılık olarak İslamın Kılıcı Gaza’nın lideri olduklarını dolayısıyla islam alemini genişletip yayan oldukları için hilafetin kendi hakları olduğunu düşünüyorlardı. 

Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları Beyliği ve Karamanoğulları Beyliği üzerinden de bir rekabet mevcut, Cem sultan hadisesi de iki devlet arasındaki ilişkileri iyice gerince savaş kaçınılmaz hale geliyor. 1485 den itibaren taraflar silahlı olarak karşı karşıya geliyorlar savaşın başında memlükler kat ve kat üstün memlük orduları osmanlı ordularını çukurova havzasında mağlup etmeyi başarıyorlar hatta bir ara osmanlı vezirazamı hersekzade ahmed paşa esir düşüyor mısıra götürülüyor kayseriye kadar gelip memlük kuvvetleri kuşatıyorlar. II. Bayezid otağını üsküdara kurdurup bizzat sefere çıkma kararı alıyor sonra vazgeçiriliyor. Osmanlılar karadan istedikleri sonucu alamayınca hem denizden hem karadan sıkıştırmaya çalışıyorlar akdenizde fazla liman olmayışından ötürü kıbrıstan liman isteniyor onlar vermeyince osmanlı donanması fırtınadan büyük zarar görüyor. Memlükler için seferin uzaması maddi olarak problem oluşturunca osmanlılar üstünlüğü yavaş yavaş ele alıyorlar fakat sonuç olarak 1491 de tunus sultanı araya girince savaşı sonlandırıyorlar. Bundan sonra iki devlet portekize karşı birlikte hareket ediyor. Memlükler, baharat yolunun denetimini tamamen ele geçirmek için saldırgan bir politika takip eden, kızıldenize girip hz peygamberin naşını avrupaya kaçırmakla tehdit eden portekizliler karşısında portekiz donanmasına karşı osmanlılardan yardım istemek zorunda kalacaklar. II. Bayezid hem asker hem ateşli silah hem de gemi yapılabilecek malzeme ve gemi kullanabilecek levent gönderiyor. Böylece portekiz tehditi biraz dinginleşiyor ancak tamamen önlenemiyor. Yavuz sultan selimin de bir süre sonra memlüklere karşı harekete geçmesinin en büyük nedeni portekizliler, portekizliler tordesillas anlaşmasından ötürü bu bölgede hakimiyet için saldırgan bir tutum sağlıyor. 

1492 de Arnavutlar üzerine II. Bayezid’in bizzat Tepedelen bölgesine kadar gittiğini görüyoruz buradan ileriye Davud Paşa’yı gönderiyor. 1495-1496 lardan itibaren Cem Sultanın vefatı sonrası avrupaya karşı biraz daha tehditkar bir politika izliyor. İlk hedefi tahta çıktığı dönemde babasıyla yapılan ahitnamenin şartlarını genişleterek yenilemek zorunda kaldığı venedik cem sultanın vefatı sonrası venedik gemilerine osmanlı limanlarını kapatıyor. 1498 de savaş resmi hale geldi venedik osmanlılar karşısında fransadan büyük destek aldı buna karşılık II. Bayezid italyadaki napoli floransa gibi italyan şehir devletlerini kendi yanına çekmeyi başardı. 1499 da kara ordusu padişah önderliğinde İnebahtıya doğru yol alırken donanmada denizden bölgeye hareket ediyor. Osmanlı donanması Adriyatikte Venediklilerin Modon ve Koron’a yardım ulaştırmasını engelliyor Spinenza adaları açıklarında yaşanan mücadelede Burak reis şehit oluyor. Daha sonraki dönemde bu savaşın adı burak reis savaşı veya adası adını alıyor.

Fatih devrinde Mora’nın önemli bir kısmı fethedilmiş olsada Modon Koron İnebahtı gibi önemli kaleler bayezid döneminde fethediliyor. Osmanlılar savaşı Dalmaçya bölgesine yayarken venedikte fransadan aldığı yardımla midilliyi işgal edip çeşmeye baskın düzenlemek istiyor fakat hem venedik fransa donanmasının fırtınaya yakalanması hemde kendi aralarındaki fikir ayrılığı sebebiyle 1502 de sulh talep ediyorlar. Venedik’e 1503 de yeni bir ahidname veriliyor bu ahidname ile İstanbul’daki yetkisi sınırlandırılıyor. Fatih devrinde daimi temsilci bulundurma hakları bizanstaki gibi devam ettirilmişti (Balyos) Balyolar Bayezid devrinde 3 yılla sınırlandırılıyor. Venedik bundan sonra mümkün mertebe Osmanlılarla sulhu sürdürme politikasına dönüyor. 

Endülüs müslümanlarına 1492 de granatanın düşmesiyle birlikte kastilya aragon krallıkları karşısında osmanlılardan yardım talep ediyorlar. Fakat bu devirde Cem sultanın avrupada bulunması osmanlıların önünü kesiyor. Ferdinand ve İsabel’in Reconquista ve kanın temizliği ilkeleri hem müslümanları hemde yahudileri tehdit ediyor. Osmanlılar direkt müdahale edemese de başta Kemal Reis olmak üzere leventleri devreye sokuyor. Yahudilerin bir kısmı İstanbul’a getiriliyor sefarad yahudileri oraya çıkmaya başlıyor. Müslümanların bir kısmı anadolu kısmına daha büyük kısmı kuzey afrikaya yerleştiriliyor. 

Başta Kemal Reis olmak üzere leventleri osmanlı hizmetine eklemiş olmasından ötürü Bayezid devrinde Osmanlı donanmasında devrim gerçekleşiyor. Göke savaş gemileri inşaa ediliyor. Kemal Reis memlüklere yardım götürürken fırtınaya yakalanarak boğularak vefat ediyor.

1509 depremi sonrası Bayezid ayağındaki ağrılardan da ötürü hareket edemeyecek hale geldiği için tarihçiler oğlu korkutu tahta geçirmek istediğini yazıyor. Bu deprem sonrasında istanbul mimarisinde taş evlerden ahşap evlere geçiliyor ama bu da yangın felaketini kolaylaştırıyor.

Şah İsmailin şehlihten şahlığa geçmesi, kızılbaşlar devletinin tarih sahnesine çıkması süreci anadoluda peşpeşe karmaşalar çıkmasına sebep olacak. Şahkulu isyanı 

https://islamansiklopedisi.org.tr/cuneyd-i-safevi